tubas – …widzę ciemność, czyli alteracja i akordy alterowane!

Rzucił we mnie na fejsbuku dociekliwym pytaniem w kwestii akordów
alterowanych kolega „Goły”…

Zasugerował jakiś wpis na ten temat w naszych obu forach. Nieopatrznie
obiecałem i miałem problem, jak to zrobić, aby nie mącić, a jednocześnie,
żeby jakaś praktyczna korzyść dla Sióstr i Braci forumowych, w basowym
graniu wynikła.

Spróbujmy!

Samo słowo alteracja oznacza obniżenie lub podwyższenie dźwięku o pół
tonu tzn. jeden próg w dół lub w górę. Tak więc dla dźwięku C jego
alteracje to Ces i Cis, dla G – Ges i Gis, itd. To proste, ale po co to robić
i jeszcze jakoś dziwacznie nazywać?

Tu pojawiają się akordy alterowane…

To akordy, w których jeden lub więcej dźwięków składowych, zostały
podwyższone lub obniżone. Po co?…

Ogólnie rzecz biorąc pojawiają się takie sztuczki przy wielogłosowej
strukturze utworu, kiedy harmonizujemy melodię i od jednego akordu do drugiego
przechodzimy wykorzystując dźwięki spoza tonacji.

Przy dozwolonych ruchach poszczególnych głosów (co najmniej jeden z nich
musi pozostać na tym samym dźwięku lub ruszyć się przeciwnie do
pozostałych, unikając równoległych oktaw oraz kwint – upraszczam zasady na
nasze potrzeby) to te dźwięki łączące po najbliższej drodze składniki
kolejnych akordów często są alteracjami ich składników.

Gramy w tonacji np. C-dur.

W akordzie C-dur alterujemy w górę dźwięk G do Gis i ucho oczekuje, że ten
Gis rozwiąże się na najbliższy dźwięk z tonacji, czyli A i pojawi się
np. akord a-moll.

Alterujemy to G w dół do Ges, a ucho czeka na rozwiązanie go w następnym
kroku na dźwięk F, itd.

Tyle teoria, ale nas interesuje praktyczna strona. Na dodatek użyteczna dla
basisty w tworzeniu linii basowej akompaniamentu.

Najpierw wyjaśnienie, że powszechnie w muzyce rozrywkowej i jazzie używa
się określenia „akord alterowany” dla jego szczególnych, najczęściej
występujących przypadków: akordu zwiększonego oznaczanego np. C+, oraz
dominanty septymowej z kwintą zwiększoną albo zmniejszoną np C7/-5 i/lub
ewentualnie noną małą, oznaczanego np. C-9(7).

Spotykany „suchy” zapis Calt zmusza do przeanalizowania, o którą postać w
konkretnym miejscu chodzi, ale zwykle o jakąś z kwintą zwiększoną…

Pamiętamy, że każdy akord, w którym przynajmniej jeden składnik
trójdźwięku czy czterodźwieku podstawowego został alterowany, jest akordem
alterowanym.

😀

Co to oznacza w akompaniamencie basowym?

Zwykle jest znaczącym ułatwieniem, ponieważ zagranie każdego „nietypowego”
składnika akordu, pozwala nam urozmaicić walking czy jakiś groovowy riff.
Zwykle takie akordy harmonizują frazy, narzucające wręcz pewne rozwiązania
basiście i nawet czasem specjalnie w tym celu są w harmonię wpisane!

Dajmy na to akord A+(7) i następujący po nim D7.

Alterowanym składnikiem jest dźwięk E podniesiony do Eis, czyli swojskiego
F. Narzuca się tu zagranie tego F po prymie akordu, czyli dźwięku A i
zejście z niego półtonami do prymy kolejnego akordu, czyli D. To zagrywka
tak częsta, że aż banalna, bo tego typu akordy w akompaniamencie be-bopowym,
czy aranżacjach big-bandowych występują nagminnie. Niedawno pisałem o
standardzie „Blue Seven”. To blues modern-bopowy cały oparty na alterowanych
akordach o postaci X7/-5. Tutaj z kolei dźwięk tworzący interwał kwinty
zmniejszonej od podstawy akordu pięknie rozwiązuje się na prymę zarówno
subdominanty, jak i dominanty. No i jak teraz zagrać do tego solóweczkę? Z
jakiej skali skorzystać?

Wymyślono taką „sztuczną” skalę o odległościach między jej stopniami,
licząc półtony od podstawy:

121112112

ale znacznie lepiej ułożyć sobie samemu skalę, która siedzi nam dobrze w
konkretnym fragmencie utworu, pamiętając, że w jazzie akurat pryma czy
kwinta czysta nie są najważniejsze.

Było o tym w „ściądze dla Leniwych Basistów” poświęconej tworzeniu
akordów na basóweczce.

Zainteresowani pogłębieniem wiedzy na temat akordów alterowanych, powinni
sięgnąć po podręczniki teorii i „rozgryźć” je z jakimś
nauczycielem-praktykiem, grając od razu na basóweczce stosowne przykłady i
praktyczne zastosowania.

Proszę o uwagi oraz ewentualne poprawki, mając przy tym na względzie, że
najważniejsza jest jasność i prostota przekazu, a nie udowadnianie, kto ma
dłuższego kutasa, że tak powiem…

I to by było „na tyle”, neskim!…

😀