Potencjometr

Potencjometr to niezbędny komponent w większości urządzeń elektronicznych, pozwalający na płynną regulację różnych parametrów, takich jak głośność czy balans tonów. Urządzenie to, chociaż niepozorne, ma kluczowe znaczenie dla jakości i komfortu użytkowania sprzętu audio. Potencjometr nieoficjalnie i „łopatologicznie” to pokrętło lub suwak, dzięki, któremu możemy np. zmienić poziom głośności, balans, wysokość tonów itd. Możemy ją spotkać w dużej części urządzeń elektronicznych. W czysto technicznym spojrzeniu to rodzaj rezystora nastawnego, który tworzy dzielnik napięcia.

Jak to działa?
Każdy z nas używa potencjometrów na co dzień, ale nie każdy ma świadomość, na jakiej zasadzie działają. Prawie każde urządzenie jest wyposażone w pokrętło, pozwalające na regulacje oporu między dwoma nóżkami potencjometru. To element, który jest znany wszystkim. Część, która zazwyczaj jest schowana pod obudową, a pozwala na prawidłowe podłączenie, wyposażona jest w trzy wyprowadzenia. Dwa z nich połączone są na stałe i stanowią tzw. ścieżkę oporową. To początek i koniec naszej warstwy rezystywnej. Trzecia odnoga (środkowa) podłączona jest do ślizgacza, który za pomocą gałki przesuwa się po tej właśnie ścieżce. W ten sposób ścieżka dzielona jest na dwa połączone szeregowo rezystory, których suma zawsze zostaje taka sama, ale dzięki suwakowi zmienia się stosunek poszczególnych części. Co za tym idzie, zmienia się również napięcie wyjściowe. Należy pamiętać, że każda wartość napięcia i natężenia prądu wymaga odpowiedniego potencjometru dostosowanego bezpośrednio do tych wartości.

Rodzaje potencjometrów
Podstawowe potencjometry, których najwięcej w świecie gitar i audio zawierają elementy analogowe opisane wyżej. To najpopularniejszy i najprostszy z potencjometrów. Wykonywane są zazwyczaj z tworzywa sztucznego, zwojów drutu, węgla, cermetu lub spieku ceramiczno-metalowego. Zaletą analogowego potencjometru jest płynne regulowanie proporcji między oporami. Niestety, jak wszystko, to rozwiązanie też ma wady. Szczególnie w wypadku tańszych komponentów mogą występować zakłócenia i charakterystyczne trzeszczenie podczas zmian pozycji pokrętła.

Potencjometry – różne typy
Wśród wersji analogowych potencjometrów spotkamy się jednakowo często z wersją obrotową, czyli pokrętłem lub liniowym, czyli suwakiem. Najpowszechniejsze są pokrętła z zakresem obrotu 300°. Istnieją także potencjometry wieloobrotowe pozwalające na kilkukrotny obrót pokrętła i tym samym uzyskanie dokładniejszej regulacji i większego zakresu. Potencjometr linowy zbudowany jest analogicznie do obrotowego, który omawialiśmy wcześniej, jednak opór zmienia się w linii prostej za pośrednictwem przesunięcia suwaka. Ten rodzaj ma zastosowanie m.in. w profesjonalnym sprzęcie audio przy dokładnej regulacji parametrów dźwięku.

Potencjometr cyfrowy
Potencjometry cyfrowe to bardziej skomplikowany. To zespół szeregu rezystorów i przełączników CMOS oraz logicznego układu sterującego z licznikiem elektronicznym. Prawidłowe działanie zależy od odpowiedniego zaprogramowania układu sterującego. Zaletą jest brak szumów i zakłóceń, o których mowa w potencjometrach analogowych oraz powtarzalność ustawień. Wada to ograniczenie płynności zmian do określonej liczby kroków. Z tego typu potencjometrem możemy spotkać się m.in. w sprzęcie elektroakustycznym, typu wzmacniacze czy miksery. Oczywiste jest, że ze względu na koszty poszczególnych potencjometrów droższa jest wersja cyfrowa i z tego względu jest rzadziej spotykana niż analogowe.